Ik wilde eigenlijk bij de corona-pandemie wegblijven, maar hij biedt toch ook kansen. Wat nu als onze economie echt flink geraakt wordt? Ondertussen gaat de gevestigde orde daar wel van uit. We zien nu hartverwarmende hulpinitiatieven ontstaan van mensen die elkaar om niet bijstaan met wat nodig is. Dat is anarcho-communisme pur sang. Het is gebaseerd op het vertrouwen dat als jij om hulp vraagt je dat ook echt nodig hebt en dus zorgen we er voor. Ik had al eerder betoogd: als we zo met de hele mensheid en onze planeet om zouden gaan dan zou alles weer goed komen. Kan dit anarcho-communistisch virus zich ook wereldwijd verspreiden?

Het moet me even van het hart: ik werd net door een vriendin gebeld. De mensen bij wie ze nu verblijft zijn wat ziekerig en daarom zocht ze even elders onderdak. Jarenlang had ze gehuurd bij vrienden hier in Amsterdam. Dus vroeg ze die vrienden of ze daar een paar nachtjes kon verblijven. Het antwoord was dat ze welkom was zolang ze fiks betaalde, terwijl iedereen weet dat zij momenteel financieel aan de grond zit. Never waste a good crisis moeten ze gedacht hebben. Dit gedrag hoort bij een bewustzijnsniveau dat we hier in het westen steeds minder tegenkomen. Mijn punt is, en ik hoop hier niemand mee voor het hoofd te stoten, die ‘vrienden’ in kwestie komen uit het verre oosten waar dit gedrag nog heel normaal is. De transitie naar een nieuwe economie gaat daar niet vandaan komen, maar hier kunnen we bouwen op elkaar en misschien is de tijd al rijp voor een significante verschuiving.

Als we naar een nieuwe economie toe willen dan is bewustzijn de sleutel. Hoe gaan we dat bewustzijn nu omzetten in concreet gedrag? Ik wil graag van mijn column gebruik maken om een idee te pitchen: Gini-tax met trickle-down-boost. Het is gewoon een ordinaire nivelleringstruc hoor, maar toch met enige sophistication, want het is niet verplicht maar vrijwillig en je kan zelf je level of involvement kiezen. Een betere benaming is zeer welkom want bij belasting denkt iedereen aan iets dat men niet wil en zeker niet vrijwillig. Terwijl dit meer gaat over nieuw-economisch delen dan over oud-economisch ruilen. Ik dacht eerst aan Freedom shares, want dat is wat mij voor ogen staat: dat we elkaar vrijheid schenken. Maar deze term is al in gebruik. Bij gebrek aan beter gebruik ik hem toch in de rest van deze colum. Ik had al eerder betoogd dat vrijheid geen recht is maar een plicht en die plicht zou je kunnen vervullen mbv die freedom shares. Die freedom shares zijn dan een concrete vrijwillige bottum-up implementatie van de ondersteuning die we de komende tijd, of eigenlijk nu al, broodnodig zullen hebben.

Eerst nog even de Gini-coefficient. In het vervolg van deze column bouw ik voort op dit lemma. Op de x-as van de Lorenz-curve staan de inkomens gerangschikt van klein naar groot, de hoogte van de curve boven een punt op de x-as is de som van alle voorgaande inkomens. De Gini-coefficient is de afwijking van de Lorenz-curve tov de gelijke verdeling: 0 = iedereen krijgt evenveel, 1 = eentje krijgt alles, de rest niks. Ondertussen is algemeen bekend dat de Gini-coefficient wereldwijd stijgende is. Dat betekent zoveel als dat er steeds meer mensen zijn die steeds minder verdienen en steeds minder mensen die steeds meer verdienen. In de VS is het ondertussen zover dat de hele middenklasse lijkt te verdampen. En ook is bekend dat het algemeen welbevinden van een bevolking omgekeerd gecorreleerd is met de Gini-coefficient: hoe gelijker, hoe gelukkiger.

Waar sta jij? Ergens in die rij langs de x-as sta jij en neem je dus ook een stukje van die Gini-coefficient voor je rekening. Het idee is nu om jou de gelegenheid te geven om met een vrijwillige bijdrage, jouw freedom share, de Gini-coefficient te verminderen, op weg naar meer geluk. Je kan hier heel veel schemata bedenken en dat zou een aardige excercitie zijn, voor nu kies ik een simpele variant: we hebben in Nederland nu een Gini-coefficient van rond de 0,25. Jij kiest wat jij een goede Gini-coefficient voor ons land zou vinden. Bijvoorbeeld 0,20, daarmee zouden we een onverslaanbare koploper in de wereld zijn. De rekensommen zijn gelukkig redelijk simpel, als je wilt dat ik ze voor je voorreken moet je daar maar even naar vragen, hier de resultaten: als je de Gini-coefficient met een factor f wilt verminderen kun je dat doen door die factor f van je inkomen te delen met iedereen. In ons voorbeeld: van 0,25 naar 0,20 is een factor f = (0.25 – 0,20) / 0,25 = 1/5 = 20%. Hier staat dus dat als iedereen 20% van zijn salaris zou inleveren en we dat gelijkelijk onder elkaar zouden verdelen dat dan onze Gini-coefficient zou dalen van 0,25 naar het voorlopig absolute wereldrecord van 0,20.

Het is een vrijwillige afdracht, dus jij kan dat nou wel doen, maar of je buren en ik dat ook gaan doen en hoeveel dan, daar heb jij niks over te zeggen. Misschien ga ik wel voor een Gini-coefficient van 0, daarvoor moet ik dan alles inleveren en leven van wat we samen te delen hebben. Dus hoe doen we die verdeling? Ik hou het wederom simpel, dus we verdelen naar rato: van de totaalopbrengst van de freedom shares krijgt ieder een factor die gelijk is aan zijn individuele factor gedeeld door de som van alle individuele factoren. Misschien even tijd voor een rekenvoorbeeldje:

Stel we hebben 3 deelnemers A, B en C.

Hun inkomens zijn respectievelijk 1, 2 en 6.

We berekenen de Gini-coefficient (B gedefinieerd als in het Gini-coefficient-lemma):

B-huidig = 3*1 + 2*2 + 1*6 = 13

Het totale inkomen = 1 + 2 + 6 = 9

Als we dat totale inkomen gelijk zouden verdelen dan zou ieder een inkomen van 3 hebben, dus

B-gelijk = 3*3 + 2*3 + 1*3 = 18

Nu kunnen we de Gini-coefficient G berekenen:

G = (B-gelijk – B-huidig) / B-gelijk = 5/18 = +/- 27,8%

Stel nu dat A, B en C die Gini-coefficient omlaag willen brengen met respectievelijk 1/2, 1/4 en 1/3.

Dat betekent dan dat ze respectievelijk afdragen: 1/2, 1/2 en 2.

Samen is dat 3. Hoe wordt die 3 verdeeld?

De factoren 1/2, 1/4 en 1/3 tellen op tot 13/12, dus de verdeelsleutel is:

(1/2 * 12/13 =) 72/156, 36/156 resp 48/156.

De inkomens van A, B en C worden daardoor

(1 – 1/2 + 72/156 * 3 =) 98/52, 114/52 resp 256/52.

Daarmee wordt de Gini-coefficient (je hoeft alleen de nieuwe B-huidig uit te rekenen) +/- 16,9%.

Let op: A ging voor een Gini-coefficient van 27,8% * (1 – 1/2) = 13,9%, B voor 20,8% en C voor 18,5%. Samen hebben ze met 16,9% een fantastisch resultaat bereikt, toch?

Dan nu het tweede deel van het plan: het trickle-down effect. Piketty heeft overtuigend aangetoond dat er helemaal geen trickle-down effect bestaat maar juist een trickle-up effect. Dit is meen ik de Verelendungstheorie van Marx. Maar we kunnen wel een trickle-down effect maken. Dan moeten we eerst begrijpen waar dat trickle-up effect ook alweer vandaan kwam. Grofweg gezegd komt het er op neer dat de bezitter van de kapitaalgoederen een steeds groter deel van de opbrengst van de arbeid incasseert (zie OECD). Wat we kunnen doen is ons geld niet meer uitgeven aan producten waar de arbeiders steeds minder aan verdienen, maar juist aan producten waar de arbeiders steeds meer aan verdienen, a la Max Havelaar. Laten we dat trickle-down-producten noemen. Een goede kandidaat is de meent (engels: common). We zouden bij voorbeeld een deel van de freedom shares kunnen gebruiken om te investeren in de meent. En dan bedoel ik niet alleen de agrarische meent, maar juist ook moderne varianten als het world wide web, open source sftware en de maker movement.

Dus de simpele vorm van mijn idee is: je kunt freedom shares kopen. De prijs van 1 share is 1% van je inkomen. Voor jouw freedom share krijg je een tegoed naar rato van je zelfgekozen percentage dat je kunt besteden aan trickle-down-producten. Door de aanschaf van 1 freedom share draag jij naar jouw vermogen bij aan de daling van de Gini-coefficient met 1%. In ons voorbeeld krijgen A, B en C respectievelijk 72/52, 36/52 en 48/52 tegoed. Dat tegoed kunnen ze besteden aan geselecteerde producten. Dat is nog een heel uitzoekwerk, maar dat gebeurt al, bijvoorbeeld door SOMO.

Ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat dit niet al eerder bedacht is, maar ik ben het nog niet eerder tegengekomen. Dus als jij weet waar dit al eerder bedacht en mogelijk uitgevoerd is hoor ik dat uiteraard weer graag. Oh ja: het lijkt me spannend om dat delen voor belasting te doen, dan krijgen we de veelverdieners makkelijker mee. Dat kunnen we trouwens ook zelf organiseren met een intermediair die de afdrachten regelt, en een welwillende werkgever kan die rol van intermediair ook zelf vervullen, dan wordt het een freedom-share-werkgever. En tenslotte: we zouden het een weekje op proef kunnen proberen, de freedom share-week.

eerste publicatie: nieuwe mensaberichten 074, apr 2020

addendum: de community store

deze winkel kent de volgende bijzonderheden:

1. alle producten zijn kosher (= duurzaam, circulair, biologisch, fair trade and what have you – exacte definities worden onderhouden door de community en ook de selectie van producten op basis van die criteria vindt door de community plaats)
2. elk product heeft 2 prijzen:
   a. een gewone europrijs, iedere willekeurige consument kan die betalen
   b. freedom share prijs, deze prijs is een percentage van je inkomen
3. je kunt lid worden van de community onder opgaaf van je inkomen, dan kun je ook de freedom share prijs betalen, deze community is ook actief in het organsieren van werk, zie punt 4
4. en deel van de cashflow wordt gebruikt om producten die nog niet kosher betrokken kunnen worden zelf te produceren op de meent, hier zit dus werkgelegenheid aan vast
5. je kunt er voor kiezen de freedom share prijs van je bruto salaris te betalen

ad 2. de freedom share prijs (dat is dus een percentage) wordt eenvoudig berekend als de europrijs gedeeld door het gemiddelde inkomen van van de kopers die de freedom share prijs betalen, gewogen naar die inkopen
heb je een gemiddeld salaris dan zijn europrijs en freedom share prijs hetzelfde, verdien je meer dan betaal je meer, verdien je minder dan betaal je minder, en dat wat de een meer betaalt wordt gebruikt om te compenseren voor dat wat de ander minder betaalt

ad 5. als je meer dan gemiddeld verdient dan kun je de freedom share prijs, zoals alles, betalen van je netto inkomen. een alternatief is om die prijs van je bruto salaris te betalen: de freedom share prijs wordt in mindering gebracht op je bruto salaris en daar wordt de europrijs van het product bij opgeteld (dat laatste is minder als je meer dan gemiddeld verdient). om deze constructie te laten werken dient de community je te verlonen.

aan dit concept kunnen niet alleen consumenten meedoen, maar ook winkels en werkgevers.

nagekomen: het gebeurt al: collectief kapitaal en hier een artikel in de correspondent daarover

eerste publicatie: nieuwe mensa berichten 074, apr 2020