Het gonst nu overal: nu de coronacrisis langzaam ten einde loopt hervat de economie zich, maar we willen niet terug naar de vorige situatie, we willen naar een nieuw normaal. We hebben hoopvol gedrag gezien: mensen die elkaar om niet helpen, applaus voor helden waar we ons normaal niet eens van bewust zijn. Opeens kunnen we de lente ruiken in centrum Amsterdam en in Parijs kunnen ze sterren zien vanaf de Montmartre. En recenter konden we ervaren wat het doet met kinderen als ze opeens in een klasje met 15 kinderen zitten ipv met 30. Gewoon zo doorgaan zou je zeggen. Oh ja, er is ook de stress van de onzekerheid, van ontslag en faillisement. Dus nee, dat gaat ook niet. Wat dan wel?

Een steeds groter wordende groep vind dat het anders moet met onze economie en ziet in de huidige pas op de plaats een geweldige kans om van koers te veranderen. Om de economie niet op zijn gat te laten gaan zijn we bereid grote sommen gelds te spenderen. Maar waaraan? DNB denkt met ons mee: zij pleit voor een groen herstel uit de coronacrisis. Ook het IEA en het IMF hebben gezamelijk een vergelijkbaar rapport gepubliceerd. En dat is zeker hoopgevend.

Maar gaat dat ook gebeuren? En als dat gebeuren gaat, wat gaat er dan eigelijk gebeuren? Zie hier in een paar vragen de kern van het probleem: we willen wel anders en we weten wel goed wat we niet willen maar weten niet goed wat we wel willen. En ja, als je niet weet waar je naar op weg bent kan het zomaar zijn dat je er ook niet komt. Of het niet doorhebt als je er al bent.

Voor ik deze gedachte iets verder uitwerk, laten we wel wezen: onze economie is met een schrikbarende 7% gekrompen. Maar dat betekent ook dat 93% van onze economie gewoon doordraait. Als we al van koers veranderen zal het in eerste instantie om enkele streken gaan. Ik weet: wie het kleine niet eert is het grote niet weerd, maar van een revolutie kan nu, zonder meer, geen sprake zijn. En degenen die mijn column hebben bijgehouden weten hoe ik over de stellingname van DNB denk: dit is precies het gedrag wat we moeten hebben. Die nieuwe economie is nieuw gedrag en wat DNB daar doet is precies het nemen van de verantwoordelijkheid die binnen haar competentie ligt.

Nu dan de verdere uitwerking van de gedachte dat we niet zo goed weten wat ons alternatief is. Ten eerste heb ik eens met zo’n stel wereldverbeteraars gebrainstormd over wat ons nou tegenhoudt in de realisatie van een nieuwe economie. We kwamen uit op vier punten. Het eerste en belangrijkste punt: kritische massa. Zonder een kritische massa van mensen met voldoende bewustzijn zijn we kansloos, dan blijft het vechten tegen de bierkaai. Op het moment dat die grens bereikt wordt is dat een tipping point, en daarna is er ook geen weg meer terug, dan kun je het niet meer tegenhouden (dat wordt nog spannend!). Dat tipping point is het interessante punt want dan moet er wel iets gebeuren, dat nieuwe komt niet zomaar uit de lucht vallen.

Dat is punt twee: we hebben nog geen helder beeld van wat wij uit de lucht moeten laten vallen. Ik geloof dat ons bewustzijn verandert, van ego-bewustzijn naar zelf-bewustzijn, soms ook integraal of planetair bewustzijn genoemd (zie punt een). Ik geloof dat daardoor ons gedrag verandert, van ruilen naar delen. En ik geloof dat we dan een ander systeem gaan nodig hebben om dat nieuwe gedrag samen te kunnen smeden. Dit is punt twee. Hoe ziet dat nieuwe systeem eruit? Nogmaals: dat nieuwe systeem gaat geen nieuw gedrag veroorzaken, maar dat nieuwe gedrag zal dat nieuwe systeem tot leven wekken. Dat vinden van dat nieuwe systeem is mijn zoektocht en mijn antwoord zal ik binnenkort met jullie delen, alvast een tipje van de sluier: in onze nieuwe economie zal het construct geld zoals we dat nu kennen decomponeren in twee constructen, een voor de coordinatie van taken en een voor de governance van die coordinatie.

Dan komen we bij punt drie: gebrek aan skills. Dat is iets dat ik ook vaak tegenkom: als we dan eenmaal een idee hebben van wat we willen blijkt het heel lastig om dat vervolgens te manifesteren. Samenwerken is bijvoorbeeld notoir moeilijk, maar ga het maar eens doen: iets nieuws bedenken, massa meekrijgen, neuzen dezelfde kant op, inbedden in en aansluiten op een bestaande status quo en dan nog de techniek van organisatie, planning en tooling. Nee, daar hebben de meestal jonge gasten weinig kaas van gegeten.

En dan punt vier, last but for sure not least: EGO’s. Ego’s op een voetstuk zijn de meest destructieve krachten die ik ben tegengekomen en ik kom ze evengoed tegen tussen wereldverbeteraars. Problematisch samenwerken is slechts een van de vele gebeiden waarin een obstructief / destructief ego zich manifesteert. En dan zijn we weer terug bij punt een, want dat was toch eigenlijk de kern van dat nieuwe bewustzijn: ik ben niet mijn ego, maar ik ben mijn zelf. Dat ego is handig, maar slechts als dienaar van mijn zelf. De meeste mensen zijn nu nog zelven die hun ego’s dienen.

En ja, ik zie langzaam een convergentie optreden: die nieuwe economie is nieuw gedrag en dat nieuwe gedrag is zorgen voor elkaar, onze plannet en de toekomst. Er zijn steeds meer initiatieven die daar inhoud aan geven. Christian Felber werkt dat uit in zijn gemeinwohl oekonomie. En Kate Raworth schetst een vergelijkbaar raamwerk in haar doughnut economics. En amsterdam heeft de doughnut omhelst, of heeft de doughnut amsterdam omhelst?

eerste publicatie: Nieuwe Mensaberichten 076, jun 2020