tom, een goede vriend van mij, ging eens wandelen. op corsica. tom is filosoof, dus hij had van te voren goed nagedacht over wat hij allemaal mee zou nemen. zo nam hij uit voorzorg een extra paar schoenen mee. corsica was prachtig. misschien kwam tom wel in een meditatieve staat. een beetje zoals onze voorouders de wereld beleefd moeten hebben. hij wandelde van hut naar hut en kwam zo nu en dan een medewandelaar tegen. soort zoekt soort denk ik dan. bij een van die ontmoetingen viel het tom op dat zijn medewandelaar te kampen had met een kapotte schoen. zou hij dezelfde maat als tom hebben? warempel! wat nu te doen?

ja, wat nu te doen? is dit een moeilijke vraag? voor ik verder ga, denk daar even over na: is dit echt zo’n moeilijke vraag? van filosofen zijn we gewend dat ze over makkelijke dingen hele moeilijke overdenkingen kunnen produceren. maar dit keer is de eer aan de economen, zij bestuderen namelijk dit soort sociale interactie. dus mijn eerste vraag aan jou is: wat denk jij dat een econoom zou denken dat tom zou doen? nou zijn er verschillende soorten economen en die vechten elkaar allemaal de tent uit als het moet, net filosofen. maar één antwoord, gangbaar onder economen, is dat tom gebruik zou maken van deze situatie en de wandelaar zijn schoenen te koop zou aanbieden. maar wat zou de prijs dan moeten zijn? je kunt stellen dat tom heel veel moeite heeft moeten doen om die schoenen daar te krijgen en dat moet je terug zien in de prijs. boven op de berg betaal je meer voor een biertje, dus dat zal dan ook wel gelden voor die schoenen. een andere theorie zegt dat tom in deze de facto monopolist is. al zou de wandelaar van een andere aanbieder zijn schoenen willen betrekken, dan moet hij daar wel eerst zien te komen en dat gaat hem nu juist niet lukken. tom kan de hoofdprijs vragen heet dat onder marketeers.

dus mijn tweede vraag aan jou is: wat zou jij doen? zou jij hem de de aanschafprijs vragen, zou je een toeslag daarbovenop vragen, of zou je de hoofdprijs vragen, whatever that may be? en waarom zou je dat doen? en welke economische theorie zou jouw gedrag dan verklaren?

laat ik een andere vraag stellen, we zijn dus ondertussen bij vraag drie: wat zou je moeten doen? dit is een vraag waar een econoom helemaal niet over nadenkt, dit is een vraag voor een filosoof, dit gaat over moraal. economie is a-moraal, het is een beschrijvende wetenschap, niet een voorschrijvende. nu komen we op het gebied van Waarden met een grote W. zijn hier eigenlijk wel keuzes? nu kom ik terug bij vraag nul: is dit zo’n moeilijke vraag? nee, natuurlijk niet. je kan die man helpen en dat doe je dus. alle wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat dat is wat je zou doen, behalve economisch onderzoek dan, die vind helpen maar irrationeel gedrag.

dus vraag vier: wat denk je dat tom gedaan heeft? leuk hè: je raadt het al: tom bood de wandelaar zijn schoenen aan, hij wilde ze geven. wilde, want de wandelaar wilde niet dat tom ze gaf. wat krijgen we nu weer? was het gedrag van tom al irrationeel, dat van de wandelaar is zo mogelijk nog irrationeler: hij slaat een gratis aanbod af van iets dat hij bikkelhard nodig heeft. hoe moet dit aflopen? de wandelaar wilde betalen. dus de twee zijn in onderhandeling gegaan en besloten tot een prijs van 100 euro. ik zou zeggen: dat is dan de ruilWaarde van die schoenen.

tom is moraalfilosoof en hij heeft zijn eigen moraal gevolgd. gelukkig zijn er nog anarchisten in deze wereld, maar daarover meer de volgende keer. rest mij nog een laatste vraag: zouden tom en de wandelaar elkaar nog weer eens willen tegenkomen?

een kleine verklaring van bovenstaande: het is van groot belang te begrijpen dat economie een sociale wetenschap is die gedrag van mensen probeert te verklaren. in die zin doen economen het helemaal goed (ik durf dat hier te zeggen want zelf ben ik wiskundige, geen econoom): ze bestuderen gedrag en niet systemen. ik geloof dat een nieuwe economie bestaat uit nieuw gedrag, met het gedrag van tom en de wandelaar als lichtend voorbeeld. de komende tijd zal mijn column over dat nieuwe gedrag gaan.

eerste publicatie: nieuwe mensaberichten 070, dec 2019