Degrowth is hot. Volgende maand ga ik naar een conferentie in Brussel georganiseerd in en door leden van het europees parlement. En in augustus ga ik naar Zagreb.

Mijn eerste reactie op de term degrowth was: degrowth is symptoombestrijding. Het gaat helemaal niet om groeien of niet, het gaat om zorgen of niet. En zorgen kan betekenen dat je gaat ontgroeien, en dat zal waarschijnlijk ook het geval zijn, maar daar gaat het niet om. Het gevolg van een stijgend bruto nationaal geluk kan zijn dat de economie ontgroeit. Maar dan is de implicatie andersom, niet (de)growth is leidend, maar geluk.

Dus ik begin met wat vraagtekens: willen ze nou echt de natuurlijke tendens van economische groei gaan tegenhouden? Dat blijkt gelukkig heel anders te zijn. Ze halen er van alles bij, economische rechtvaardigheid, feminisme, klimaat, eigenlijk bijna alle crises die onze cultuur momenteel rijk is. Degrowth is in die zin een wat verwarrende term, degrowth gaat om veel meer dan dat alleen en degrowth is zelfs niet het hoofddoel. De slogan in Zagreb is: Planet, People, Care: It Spells Degrowth!

Dat sluit dan gelukkig weer aan bij mijn eigen ideeen. Ik geloof dat al onze huidige crises één simpele oorzaak hebben, nl dat we onvoldoende rekening houden met al die zaken die nu in crisis verkeren. En als je die oorzaak aanpakt dan adresseer je al die crises in samenhang en dat is wat degrowth is all about.

Het gaat dus de goede kant op. Ik zei het toch: het bewustzijn groeit. Ik ga in Zagreb een bijdrage leveren aan het thema Alternatieve economieen. Het inzicht hier luidt: Today, however, we need synthesising narratives of how alternative economic initiatives such as sharing schemes and clothes swapping add up to systemic alternatives. Ik geloof dat mijn visie hier kan helpen.

Mijn visie is dat wat er momenteel gebeurt en te gebeuren staat en wat wij daarin kunnen betekenen zinvol kan worden begrepen vanuit het perspectief van groeiend bewustzijn. Ik denk dat het belangrijkste dat we kunnen doen is onze governancestructuren continu aanpassen aan dat veranderende bewustzijn.

Toch even: als we dat nou gaan doen, zorgen voor ons, de planeet en de toekoemst, zal onze economie dan ontgroeien, krimpen? En wat betekent dat dan voor al die mensen onder de armoedegrens die nog wel wat groei kunnen gebruiken? Daar heeft degrowth ook over nagedacht: we gaan herverdelen. The great divide is immers een van die crises die we in samenhang adresseren. Dus de rijken gaan niet alleen minder krijgen, van het mindere dat ze krijgen gaan ze ook meer delen. Althans, zo begrijp ik het.

Tsja, dan krijg ik toch weer een deja vu. Hier wil ik graag fijnmazig naar kijken. Waar het me om gaat is dat het er weer op lijkt dat wij die het allemaal begrepen hebben aan de anderen die het nog niet begrepen hebben gaan vertellen wat ze doen moeten, minderen en delen in dit geval. Als ik geloof dat ons bewustzijn groeit dan bedoel ik daarmee dat die mensen die het nog niet begrepen hebben dat binnenkort wel gaan doen. Terzijde, soms denk ik ook wel eens: Binnenkort? Dat is wishful thinking.

Maar dan nu wat volgens mij echt het verschil gaat maken. Ik geloof nl ook dat als ons bewustzijn groeit en we dus steeds meer rekening gaan houden met ons, de planeet en de toekomst, dat dan de transactiekosten omlaag gaan. Dit vergt misschien enige uitleg. Simpel voorbeeld: We hebben in Nederland drie mobiele netwerken, terwijl we er als samenleving maar een nodig hebben. Als we nou downsizen naar een in plaats van drie netwerken dan bespaart dat twee derde van de kosten, dat zijn die transactiekosten, zonder dat we in dekking achteruit gaan. Het Bruto Nationaal Produkt gaat dan met die twee derde naar beneden, maar ons Bruto Nationaal Geluk blijft gelijk. Ik geloof dus dat we prima kunnen groeien binnen de grenzen van de aarde, maar daar is voor nodig dat we elkaar gaan vertrouwen.

Zo simpel is dat voorbeeld dus niet. Het laat precies zien waar de angel zit. Want wie durft haar mobiele bereikbaarheid aan een monopolist over te laten, of aan de overheid, for God’s sake? Zie hier de horde die we te nemen hebben, het kan nog spannend worden!

eerste publicatie: nieuwe mensaberichten 108, apr 2023