Groeiverslavingszorg

Het waren drie bijzondere dagen in Brussel. Meer dan 50 jaar geleden publiceerde de club van Rome haar Grenzen aan de groei. Lang met een boog er omheen gelopen werd ontgroeien nu besproken in het Europees parlement. Hoewel niet door de europarlemantariers zelf maar door vertegenwoordigers van een keur aan NGO’s, dit gesprek was wel georganiseerd door twintig europarlemantariers vanuit vrijwel het gehele politieke spectrum.

Die dagen werden ook nog eens geopend door vd Leyen. Dat belooft veel goeds. En oh ja, bij binnenkomst viel iedereen direct op dat er zoveel jonge mensen waren. Zoals je wellicht weet geloof ik dat het bewustzijn van de mensheid aan het groeien is en dit zijn voor mij bevestigingen daarvan. Je kan me hier van selectieve waarneming beschuldigen, maar zoals ik antwoordde op een vraag van een van de bezoekers naar de reden van mijn optimisme: het is het enige zinnige perspectief dat ik bedenken kan.

Duizend man ter plekke en nog eens vier duizend man online, waar hadden ze het over, met welke nieuwe inzichten ben ik naar huis gegaan? De meeste mensen die ik sprak hadden daarover hetzelfde idee: geen. Basisinkomen! Applaus! Maximum inkomen! Meer applaus! Minder uren werken! Nog meer applaus! BBP niet langer als maatstaf! Staande ovatie!

Het was vooral preken voor eigen parochie. En dat was denk ik een serieus gemiste kans. Begrijp me goed, los van het feit dat ik de meeste voorgestelde maatregelen symptoombestrijding vind, hoe komt het dat van al die voorstellen waar ik toch ook wel wat voor voel, en die soms al behoorlijk oud zijn, er nog geen enkele al werkelijkheid is? Juist door andere gezichtspunten uit te nodigen kun je hopen een manier te vinden om ook die ander mee te nemen.

Maar misschien moesten we eerst bij elkaar komen om onze eigen neuzen dezelfde kant op te krijgen. Dit was overigens niet de eerste keer dat het Europees parlement ruimte bood aan deze gedachten, de eerste keer was in 2007. Al met al was mijn gevoel vooral dat van een echokamer dat door het ontbreken van tegengeluiden diepgang miste.

Er waren verschillende politici die hun visie uiteen zetten, waar vd Leyen er dus een van was. Die waren allen eigenlijk behoorlijk consistent in de gedachte van duurzame groei. Terwijl de meeste wetenschappers op de conferentie betoogden dat die helemaal niet bestaat. Maar een debat hierover kwam niet op gang.

Laat ik een voorbeeld geven dat ik al eens eerder gegeven heb: in Nederland hebben we drie mobile netwerken. Als samenleving zouden we met een toekunnen. Ik noem de extra kosten die deze setup met zich meebrengt transactiekosten. Hier is dus een kans om de ecologische voetafdruk van onze telecom met grofweg 2/3 te verminderen, zonder enige daling van ons welzijn, maar wel met daling van het BBP. Dit voorbeeld geeft aan dat BBP inderdaad niet zo’n geweldige graadmeter is, en het werpt daarom de vraag op waarom zoveel beslissers blijven vasthouden aan het BBP. Het is dus heel goed mogelijk het BBP los te laten, maar waar zijn ze dan bang voor? Het lijkt wel een verslaving. Dat zijn vragen die ik graag had gehoord in Brussel.

Wat ik vooral gemist heb in Brussel zijn de kansen die het uitfaseren van transactiekosten biedt, de groei van ons bewustzijn en het debat over voornoemde obstakels.

Bovenstaande schreef ik aan het einde van de tweede dag en ik vroeg me af of ik nog wilde blijven. Het was gewoon archaisch links. De hele wereld vertellen wat ze moeten doen, en nog niet eens dat. Het waren vooral wensenlijstjes zoals minder groei, meer inclusie, enz. Maar hoe dan? Anyway, ik vond wel dat als ik bovenstaande boodschap hier publiceer dat ik dan ook die laatste dag moest meemaken om zeker te zijn dat het niet plots toch beter werd.

Je raad het al: het werd plots toch beter. De laatste dag ging over governance (dat is uiteindelijk the heart of the matter) en hoe gaan we dat dan doen? De transactiekosten en bewustzijnsgroei bleven buiten zicht, maar een belangrijk obstakel werd wel geadresseerd: uit de verslavingszorg weten we dat het geen zin heeft de verslaafde te confronteren met de consequensties van zijn verslaving. Wat wel werkt is de verslaafde zich zelf een beeld te laten vormen van zijn wereld zonder zijn verslaving. Dat was een prachtige bijdrage van Robert Costanza, die de groeiverslaving treffend samenvatte in een quote van Bush sr zoals die het zei op de Earth Summit in Rio de Janeiro in 1992: “the American way of life is not negotiable“.

Dat is wat we de afgelopen 50 jaar hebben gedaan: sinds de Grenzen aan de groei zijn we elkaar aan het vertellen wat er fout zal gaan als we onze koers niet wijzigen. Vanuit verslavingsperspectief is goed te begrijpen hoe daar op gereageerd is. Al in 1972 schreven Passell en anderen in de New York Times dat men de technolgische innovatie was vergeten mee te nemen in de Grenzen aan de groei.

Wat de club van Rome echt was vergeten is de sociologische innovatie die bewustzijnsgroei heet. Maar daar is ze dan ook onderdeel van.

Voor dat inzicht van Costanza wilde ik wel een staande ovatie geven. Ik was de enige…

eerste publicatie: nieuwe mensaberichten 110, jun 2023

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.